Σκοπός της βυζαντινής υμνωδίας

Αγαπητοί φίλοι,

H αγία Τεσσαρακοστή είναι μία μίμηση της ζωής του Χριστού. Μετά τη βάπτισή Του πήγε στην έρημο και εκεί «νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα ύστερον επείνασεν» (Ματθ. 4,2). Ο Χριστός ήταν τέλειος άνθρωπος και μέσα Του δεν είχε την αμαρτητική φορά, αλλά χρειαζόταν να μας δώσει τύπο ζωής. Έπρεπε να έχουμε μία εικόνα ασκήσεως μπροστά μας, για να επιτύχουμε το σκοπό μας, που είναι η ένωσή μας με το Θεό. Κατά την περίοδο αυτή δέχθηκε και τους πειρασμούς του διαβόλου και κατά τη διάρκεια των πειρασμών Του «άγγελοι διηκόνουν αυτώ» (Μάρκ. 1,13). Η περίοδος της νηστείας είναι μία πνευματική εκπαίδευση του Χριστιανού.

Εισερχόμενοι στην κατανυκτική αυτή περίοδο πρέπει να έχουμε κατά νου, πολύ περισσότερο από κάθε άλλη χρονική κι εκκλησιαστική περίοδο, πως "δει ψάλλειν εν ταις εκκλησίαις..."

Με βάση τις σκέψεις αυτές, κρίναμε σωστό να μας απευθύνει λόγο πατερικό και συμβουλευτικό, ως προς το σκοπό και τον τρόπο απόδοσης  της Βυζαντινής και πατρώας εκκλησιαστικής μουσικής, ο υμνογράφος της του Χριστού Εκκλησίας, ιεροκήρυκας της Μητροπόλεως Ύδρας, Σπετσών και Αιγίνης αρχιμανδρίτης π. Νικόδημος Αεράκης.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΥΜΝΩΔΙΑΣ

Η Ορθόδοξος Εκκλησία μας δια της υπερκοσμίου λατρείας της γενικώς και της αγγελικής Βυζαντινής υμνωδίας της ειδικώς ως φιλόστοργος μήτηρ, μας μυσταγωγεί εις τα άδυτα των ουρανών και εις την λυτρωτικήν βίωσιν των σωστικών μυστηρίων της, δια των οποίων αποδεχόμεθα και απολαμβάνομεν το της Τριάδος άφραστον Μυστήριον και το της Θείας Οικονομίας φιλάνθρωπον Μυστήριον.

Οι Βυζαντινοί εκκλησιαστικοί ύμνοι είναι ποιήματα εμμελή. Οι στίχοι των ποιημάτων προσφέρουν το περιεχόμενον της πίστεως , τον λόγον της εορτής  και τον βίον των Αγίων. Το μουσικόν μέλος δια της ηδύτητος συνεργεί εις την κατανόησιν των νοημάτων και εις την άνετον και ευχάριστον άνοδον του είναι μας εις την πνευματικήν και υπέρ φύσιν ζωήν του Πνεύματος και της Χάριτος. Η όλη Εκκλησιαστική υμνωδία έχει στόχον και σκοπόν να μεταρσιώση τον πιστόν και να τον υποβοηθήση εις την δια των ηδυπλόκων ύμνων κοινωνίαν του Τριαδικού Θεού. Επιτυγχάνεται δε τούτο δια του σεμνού, αρμονικού κατανυκτικού και ιεροπρεπούς μέλους.

Ο Ιερός Χρυσόστομος χαρακτηριστικά τονίζει: "Τίποτα δεν ανυψώνει τόσο την ψυχήν και της δίνει φτερά και την απαλλάσσει από τα γήινα και την ελευθερώνει από τα δεσμά του σώματος και την κάνει ικανή να φιλοσοφεί (να σκέπτεται κατά Θεόν) και να περιφρονεί όλα τα βιοτικά, όσο η μελωδία των ψαλμών και το άσμα που έχει ρυθμό. Επειδή, δηλαδή, είδε ο Θεός ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους είναι πολύ αμελείς και δεν υπομένουν εύκολα τον κόπο (του πνευματικού αγώνα) θέλοντας να κάνει πιο ευχάριστο τον κόπο και να μειώσει την αίσθησιν της κόπωσης ενεπνευσε την γλώσσα του μακαρίου Δαυΐδ να στιχουργήσει αυτούς τους ψαλμούς και να ενώσει τους προφητικούς στίχους με τη  μελωδία για να αναπέμπουν όλοι σ' Αυτόν τους ιερούς ύμνους με πολλήν προθυμίαν ευχαριστούμενοι με τον ρυθμό και τη μελωδία" και προσθέτει και έτερον λόγον δια τον οποίον ο Θεός έδωκε την μελωδίαν εις την λατρείαν και εις την όλην πνευματική μας ζωήν:  "Επειδή αυτό το είδος της τέρψεως ταιριάζει στην ψυχήν μας για να μην ανατρέπουν οι δαίμονες όλην την πνευματική μας ζωή με τα αισχρά τραγούδια, μας περιφρούρησε ο Θεός (με τους ψαλμούς) ώστε συγχρόνως να υπάρχει και η ευχαρίστηση και η ωφέλεια. Και στην πνευματική μας κατάσταση πολύ είναι το κέρδος, πολλή η ωφέλεια, πολύς ο αγιασμός και θα μπορούσε να γίνει αφορμή για κάθε σωτήρια σκέψη , καθώς οι λέξεις εξαγνίζουν την ψυχήν και το Άγιον Πνεύμα επισκέπτεται τον άνθρωπο που ψάλλει τέτοια άσματα. Ας ψάλλουμε, λοιπόν, για χάρη της ψυχής τους ψαλμούς, που είναι γεμάτοι από σωτηριώδεις αλήθειες, για να ανεβούμε σιγά σιγά σε ανώτερες πνευματικές καταστάσεις".

Προτρέπει δε ο Χρυσορρόας ποταμός της Εκκλησίας "Ας ψάλλει το στόμα και ας παιδαγωγείται (κατά  Θεόν) ο νους . Ούτε κι αυτό δεν είναι ασήμαντο... εάν εκπαιδεύσουμε την γλώσσα να ψάλλει, θα ντραπεί η ψυχή να επιθυμεί τα αμαρτωλά όταν αυτή ψάλλει (τα θεία λόγια)".

Ο Μέγας Βασίλειος ,από την άλλη μεριά, υπογραμμίζει: "Τί έκανε, λοιπόν, το Πνεύμα βλέποντας ότι το ανθρώπινο γένος δύσκολα οδηγείται προς την αρετή, και ότι εμείς εξ αιτίας της ροπής προς την ηδονή παραμελούμε τον ορθό βίο; Ανέμιξε με τις αλήθειες της πίστεως την ευχαρίστηση της μελωδίας , ώστε να δεχόμαστε χωρίς αντίδραση την ωφέλεια των λόγων, που θα ακούγονται γλυκά και απαλά" . Και προσθέτει: "για αυτό επινοήθηκαν τα αρμονικά αυτά άσματα των ψαλμών , ώστε και τα παιδιά, ή γενικά και οι ανώριμοι στο ήθος, να φαίνονται μεν ότι ψάλλουν , στην πραγματικότητα , όμως, να μορφώνονται ψυχικά".

Ο της Καππαδοκίας φωστήρ παρουσιάζει τα αποτελέσματα της ψαλμωδίας λέγοντας "τα λόγια, όμως, των ψαλμών και στα σπίτια ψάλλονται και ακούγονται και στους δρόμους και αν κανείς , από εκείνους που γίνονται θηρία ανήμερα από τον θυμόν , αρχίσει να λέγει τους ψαλμούς , αμέσως φεύγει η αγριότητα από την ψυχήν του, διότι την απεκοίμησε με την ψαλμωδία". Και συνεχίζει " ...ώστε η ψαλμωδία χορηγεί και το μέγιστο αγαθό, την αγάπη, διότι επενόησε ως συνδετικόν κρίκον δια την ένωσιν την από κοινού ψαλμωδία και συναρμονίζει τον λαόν εις την συμφωνία ενός χορού".

Αρχιμ. Νικόδημος Αεράκης

Ιεροκήρυξ Ιεράς Μητροπόλεως Ύδρας , Σπετσών και Αιγίνης

Ύμνοι Τριωδίου - Κυριακή της Τυρινής

Καλή και ευλογημένη Μεγάλη Τεσσαρακοστή,

Ο αγαπητός Πρωτοψάλτης κ.κ. Χρήστος Τόλιας ερμηνεύει "μετά πολλής προσοχής και κατανύξεως" τα παρακάτω επίκαιρα μαθήματα.

Τον ευχαριστούμε θερμά για την αποστολή τους και του ευχόμαστε η ρήση του Αποστόλου Παύλου, "Λατρεύωμεν εὐαρέστως τῷ Θεῷ μετά αἰδοῦς καί εὐλαβείας" να τον καθοδηγεί στο διακόνημά του.

Το στάδιον των αρετών - Ήχος πλάγιος του α'

Έφθασε καιρός - Ήχος πλάγιος του β'

  

Χερουβικόν - Ήχος δ'

Καλή ακρόαση !!!

Ύμνοι Τριωδίου - Κυριακή της Τυρινής

Ψάλλει ο Πρωτοψάλτης Δημήτρης Φακίνος από ζωντανή ηχογράφηση στον Ι.Ν. Πέτρου-Παύλου & Αγίου Νεκταρίου Άνω Κηφισιάς.

"Ως εν ηπείρω πεζεύσας" (αργές) - Μέλος Πέτρου Βυζαντίου - Ήχος πλάγιος του β'

  

"Το στάδιον των αρετών" - Μέλος Βασιλείου Νικολαΐδου - Ήχος πλάγιος του α'

  

"Έφθασε καιρός" - Μέλος Βασιλείου Νικολαΐδου - Ήχος πλάγιος του β'

Σας ευχόμαστε καλή ακρόαση !!!

Δανιήλ Πρωτοψάλτης - Κοινωνικόν της Κυριακής κατ' ήχον - Ήχος δ'

Φίλοι των Ψαλμωδημάτων,

Ο λίαν αγαπητός συνοδοιπόρος εν αναλογίω και Πρωτοψάλτης του Ι.Ν. Αγίων Πάντων Κορωπίου κ.κ. Νεκτάριος Αδάμ, μας ερμηνεύει με περισσή κατάνυξη και μυσταγωγία, το Κοινωνικόν της Κυριακής, "Αινείτε τον Κύριον...", σε μέλος Δανιήλ Πρωτοψάλτου και ήχο δ'.

Τον ευχαριστούμε θερμά και του ευχόμαστε καλή και ευλογημένη Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
  

Κυριακή της Απόκρεω - "Προκαθάρωμεν εαυτούς αδελφοί"

Μέλος: Δοξαστικόν των αίνων - "Προκαθάρωμεν εαυτούς αδελφοί"

Μελοποιός: Θρασύβουλος Στανίτσας, Άρχων Πρωτοψάλτης Μ.Χ.Ε.

Ήχος: α'

Απόδοσις: Δημήτριος Φακίνος, Πρωτοψάλτης

 

Δανιήλ Πρωτοψάλτης - Κοινωνικόν της Κυριακής κατ' ήχον - Ήχος γ' - Μία ακόμα εξαιρετική ερμηνεία

Αγαπητοί μυστολέκτες,

Μία ακόμα εξαιρετική ερμηνεία του παραπάνω Κοινωνικού σε ήχο γ', έρχεται να προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα. Είναι από τον αγαπητό σε όλους μας Πρωτοψάλτη και Μουσικολόγο, κ.κ. Ιωάννη Αρβανίτη, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά που ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας.

Μέσα από τις δύο αυτές ερμηνείες, προκύπτει η ομορφιά και το μεγαλείο της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής: στο ίδιο μουσικό κείμενο, οι ερμηνευτές να μπορούν να δώσουν ο καθένας την δική του "μουσική πνοή" και ερμηνευτική προσέγγιση.

Σας ευχόμαστε καλή ακρόαση !!!

Δανιήλ Πρωτοψάλτης - Κοινωνικόν της Κυριακής κατ' ήχον - Ήχος γ'

Αγαπητοί των "Ψαλμωδημάτων του όλου Ενιαυτού" φίλοι,

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει στην έναρξη της παρούσης θεματικής ενότητας, ο Χρύσανθος Προύσης γράφει για τον Δανιήλ Πρωτοψάλτη τα εξής: "Προτέρημὰ του εἶναι το ἐμβριθὲς καὶ πλούσιον τῆς εὑρέσεως, διότι ὅταν ἔμβαινεν εἰς φθοράν, ἐπέμενε κατακόρως εἰς τὸ μέλος της, ἐκεῖθεν ταχέως μὴ μεταβαίνων."

Τούτο τρανώς αποδεικνύεται στην παρούσα μελοποίηση.

Το Κοινωνικό της Κυριακής σε ήχο γ', έχουμε την χαρά και την τιμή να το ακούσουμε από τον αγαπητό Πρωτοψάλτη του Ι.Ν. Παναγίας Βλαχερνών Αμαρουσίου, κ.κ. Απόστολο Καλπακίδη, ο οποίος με το μεγαλοπρεπές ψαλτικό του ύφος, δίνει μοναδική "μουσική πνοή" στην εξαίσια τούτη σύνθεση του μεγάλου Πρωτοψάλτη και Μελουργού.

Θερμές ευχαριστίες.

  

Δανιήλ Πρωτοψάλτης - Κοινωνικόν της Κυριακής κατ' ήχον - Ήχος β'

Αγαπητοί ρέκτες της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής,

η συντακτική ομάδα του ιστολογίου μας, έχει την ιδιαίτερη τιμή και ευλογία, η σημερινή δημοσίευση του Κοινωνικού της Κυριακής σε μέλος Δανιήλ Πρωτοψάλτου και ήχο β', να αποδίδεται ιεροπρεπώς και κατανυκτικώς, από τον καλλίφωνο Πρεσβύτερο, ιερατικώς προϊστάμενο του Ι.Ν. Παναγίας Παλατιανής Ιλίου και διδάσκαλο βυζαντινής μουσικής, πατέρα Θεόδωρο Παπαγιάννη.

Αξίζει να επισημανθεί, ότι προτού χειρονηθεί κληρικός, ο π. Θεόδωρος διετέλεσε μαθητής και Λαμπαδάριος του μακαριστού Πρωτοψάλτου και ενός εκ των κρατίστων μουσικών, κυρ Βασιλείου Νόνη.

Του ευχόμαστε να πορεύεται τον δρόμον της ιερατικής του Διακονίας, χαίρων, δοξολογών και ευχαριστών τον Σωτήρα μας Χριστόν.

Καλή ακρόαση.
  

Δανιήλ Πρωτοψάλτης - Κοινωνικόν της Κυριακής κατ' ήχον - Ήχος α'

Η συντακτική ομάδα του ιστολογίου των "Ψαλμωδημάτων του Όλου Ενιαυτού" , βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να προαναγγείλει την ανάρτηση της σειράς των Κοινωνικών της Κυριακής, "Αινείτε τον Κύριον εκ των ουρανών, αλληλούια", όπως ο μέγας Πρωτοψάλτης Δανιήλ συνέθεσε . Η εν λόγω σειρά κοινωνικών θα αποδοθεί από μιαν ομάδα καλλικέλαδων ιεροψαλτών, οι οποίοι και αποδέχτηκαν με χαρά να συνδράμουν στην διαδικτυακή παρουσίαση των εν λόγω αριστουργημάτων του μεγάλου διδασκάλου και δημιουργού.

Ο Δανιήλ, κατήγετο εκ του Τυρνάβου Λαρίσης. Μαθητής, και αυτός, του Παναγιώτου Χαλάτζογλου, Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, έψαλλεν ως Λαμπαδάριος με Πρωτοψάλτην τον Ιωάννη Τραπεζούντιο, τον οποίον και διεδέχθη. Επί πρωτοψαλτείας Δανιήλ, πρώτος Δομέστικος ήταν ο Ιάκωβος Πελοποννήσιος και Λαμπαδάριος, ο περίφημος Πέτρος ο Πελοποννήσιος.

Άριστος μελοποιός, το όνομα του οποίου φέρουν πλείστα όσα Χερουβικά, Κοινωνικά, Κρατήματα, Πολυέλεοι κ.ά. Η γνωστότατη αργή Δοξολογία του, εις ήχον βαρύν, εψάλλετο κατά τάς ενθρονίσεις Πατριαρχών, Μητροπολιτών, Βασιλέων και εις τας αφίξεις αρχηγών κρατών. Αναφέρεται ότι παρέδιδε στους μαθητές του τα διάφορα μουσουργήματα, ακριβώς όπως δημιουργήθηκαν και όπως τα διδάχτηκε. Oρισμένα από τα μέλη του επεξεργάστηκε ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος, τα οποία και παραδόθηκαν με το όνομα του τελευταίου.

Για τον Δανιήλ, ο Χρύσανθος Προύσης γράφει τα εξής: "Προτέρημὰ του εἶναι το ἐμβριθὲς καὶ πλούσιον τῆς εὑρέσεως, διότι ὅταν ἔμβαινεν εἰς φθοράν, ἐπέμενε κατακόρως εἰς τὸ μέλος της, ἐκεῖθεν ταχέως μὴ μεταβαίνων. Τοῦτο δὲ εἶναι μάλιστα τὸ ἀξιέπαινον τοῦ μελοποιοῦ".

Ήταν γνωστός και ως ποιητής 15σύλλαβων υμνογραφικών στίχων. O Δανιήλ πρωτοψάλτης, και το συνθετικό του έργο, είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις στην ιστορία της νεώτερης Εκκλησιαστικής μουσικής. Εκοιμήθη τον Δεκέμβριο του 1789.

Την θεματική αυτή ενότητα, έχουμε την ιδιαίτερη τιμή και χαρά να την εγκαινιάζει ο γνωστός Πρωτοψάλτης εις την φιλόμουση ομήγυριν, κ. Νικόλαος Γιάννου.

Τον ευχαριστούμε θερμά και του ευχόμαστε, ο Θεός να του δίνει δύναμη να ασματωμελωδεί τα μεγαλεία Του.

Καλή ακρόαση !!!

Η Υπαπαντή του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού

Δύο "Τέττιγες" της βυζαντινής εκκλησιαστικής μας μουσικής, παρουσιάζουμε, διά των ερμηνειών τους, εις ανάμνησιν της εορτής της Υπαπαντής του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού.

Τον μακαριστό Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, κυρ Θρασύβουλο Στανίτσα και τον μακαριστό Πρωτοψάλτη Καβάλας, κυρ Ματθαίο Τσαμκιράνη.

Ο μεν πρώτος αποδίδει το δοξαστικό των αίνων της Εορτής, "Ο εν χερσί πρεσβυτικαίς", ο δε έτερος, τις καταβασίες της Εορτής, "Χέρσον αβυσσοτόκον", σε σύντομο ειρμολογικόν μέλος.

Η ερμηνεία τους, απλά καθηλωτική.

Ι.Ν. Τιμίου Σταυρού Χολαργού: Ιερά Αγρυπνία εις τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών

Αποσπάσματα από την Ιερά Αγρυπνία, η οποία τελέσθηκε στον Ι.Ν. Τιμίου Σταυρού Χολαργού, εις τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών, έχουμε την χαρά να δημοσιεύουμε.

Η συντακτική ομάδα των "Ψαλμωδημάτων" ευχαριστεί θερμά τους Νεκτάριο Αδάμ και Ηλία Χατζηγεωργίου για την αποστολή των ηχητικών αποσπασμάτων.

Ιδιαιτέρως δε, συγχαίρουμε τον Ηλία Χατζηγεωργίου, διότι όπως πληροφορηθήκαμε έψαλλε από στήθους, ακολουθώντας "εν αγνοία του" την ρήση των παλαιών Κωνσταντινουπολιτών ψαλτών: "Δεν σε ρωτώ αν ξέρεις μουσικά, αλλά αν ξέρεις να ψάλλεις..."